Je ne sais pas

Zo hoort u ruim een week niets van mij en zo treft u twee artikelen op één dag aan. Het kan verkeren zoals Bredero ter afsluiting van zijn toneelspelen schreef. Ik heb weer erg veel gelezen de laatste week, ook al laat de zomer het danig afweten en kan ik vaak niet op mijn favoriete leesplekje gaan zitten, namelijk in de tuin. Maar goed, ik ben er weer.
Onlangs schreef ik op dit weblog over religie in het artikel "De draaglijke onzekerheid van het bestaan". Hoe ik er zelf over denk is misschien niet helemaal uit dat artikel duidelijk geworden. Uit het stukje van vorige week getiteld "Op straat" is hopelijk wel gebleken dat ik geen ietsist ben en mij ook niet zo laat noemen. Het stukje was dan ook geheel fictie. Ik ben niet die persoon die in het 'Iets' gelooft. Ik noem mijzelf eerder agnost*. Dat is geloof ik iemand die het niet weet. Er kan iets zijn, maar ook net zo goed niet. Hoe zou ik dat moeten weten? Voor mijn leven was er niets, dus waarom zou er na mijn leven ('na de dood' bestaat strikt genomen niet, hooguit 'tijdens de dood') ineens wel iets moeten zijn? Er zijn mensen die daarop zeggen dat er hiervoor wel iets was, maar dat ik dat dan niet meer weet. Dat klinkt mij nogal vaag in de oren. Aan de andere kant, de visie die ik hierna ga bespreken klinkt misschien nog wel vager. Je kunt deze visie geen religie noemen, eerder een filosofie, een mogelijke filosofie, want er zijn er zoveel mogelijk. Misschien zit het als volgt.
Het heelal is er altijd geweest en zal er ook altijd zijn. In het universum is er een vaste hoeveelheid materie. Waarom dat precies zoveel is als het is, dat weet niemand, het is er gewoon. Er komt niets bij en er gaat niets af. Ik kan het het best duidelijk maken aan de hand van het voorbeeld van het water. Alle water op aarde is altijd in dezelfde hoeveelheid aanwezig. Het verdampt, wordt door het toilet gespoeld of gedronken, maar het condenseert weer, het komt in het riool en in het oppervlaktewater terecht en het wordt weer uitgeplast of in ons lichaam bewaard (wij bestaan immers voor 80 % uit water weet u wel?) of uitgezweet. Zelfs als uit water waterstof wordt gewonnen blijven de afzonderlijke atomen behouden. Laat ik het dan zo zeggen: er is in het universum een vast aantal atomen en die blijft gelijk. Volgens Einstein kan materie wel worden omgezet in energie, maar ook die blijft in de een of andere vorm behouden.
Zou het met het leven ook zo zijn? Voor mijn gevoel ben ik er altijd geweest en zal ik er altijd zijn. Er is een tijd geweest, neem de Middeleeuwen, dat ik nog niet geboren was. Ik kan mij dan ook niet herinneren dat ik die tijd heb meegemaakt en toch is er voor mijn gevoel nooit een moment geweest dat ik er ineens was, zoals dat voor mijn ouders wel gold. Nogmaals, het lijkt of ik er altijd ben geweest, ook al is dat lijfelijk niet het geval. Geestelijk dan wel? Is dat eeuwig leven? Dat alles er altijd is geweest en er altijd zal zijn, dus ook ik, zei het niet fysiek, maar geestelijk? Is de geest trouwens hetzelfde als de ziel? Áls er 'iets' (daar heb je het) is, dan geloof ik niet dat je moet denken aan aparte zielen. Dus dat ieder mens, of dier, zijn eigen ziel heeft. Ik denk dan eerder aan één grote, gemeenschappelijke ziel waar wij allen, mens én dier, op aangesloten zijn met een soort virtuele stekker. De mate waarin men kan denken (de mens een beetje meer dan het dier) bepaalt de mate van bewustzijn van zichzelf en van die gemeenschappelijke ziel, die trouwens van alle tijden is. Deze theorie zou in ieder geval verklaren hoe het komt dat veel mensen het gevoel hebben dat ze in contact staan met anderen, zelfs met personen in het verleden. Als het zo zit, nogmaals áls, dan denk ik dat die Universele Ziel God is, met goede en slechte eigenschappen (in het Oude Testament is God immers ook net een mens, die goede dingen doet, maar ook verschrikkelijk boos en zelfs rancuneus kan zijn; rampen en plagen komen meer dan eens voor). Ik denk dan ook niet in termen van goed of slecht in de ogen van God. Goed en slecht zitten beide in zowel God (lees: de Universele Ziel) als wijzelf, mens en dier, juist omdat wij één zijn met die goddelijke ziel.
Was mijn verhaal inderdaad wazig of begrijpt u wel wat ik bedoel? Ik laat iedereen in zijn waarde. U mag geloven wat u wilt. Mijn makke is alleen dat wanneer ik deze filosofie in mijn omgeving uit, men zich vaak aangevallen voelt. Nu, dat is absoluut niet mijn bedoeling. De hier verwoorde opvatting is slechts één uit vele. Iedereen mag er het zijne van denken.
Naar aanleiding van mijn artikel over die draaglijke onzekerheid kreeg ik een mail van een familielid waarin zij schreef dat zij niets met het artikel kon. Voor haar spelen God en Jezus een wezenlijke rol in haar leven, in 'normale' religieuze zin. Prima. Ik heb haar teruggemaild en haar net als hier duidelijk gemaakt dat ik mijn geen gelovige, laat staan christen noem, maar dat ik haar religieuze mening volledig respecteer. Zij reageerde daar weer uiterst positief op, dus tot een slopende familievete zal het waarschijnlijk niet komen.
Maar, ik heb het al eerder geschreven, we zullen er waarschijnlijk nooit in ons bewuste, fysieke leven achter komen hoe het werkelijk in elkaar steekt. Zelfs al kunnen we wetenschappelijk 99,999 % van alles om ons heen verklaren, dan is er altijd nog 0,001 % over dat niet te verklaren is. Ook dát zou je God kunnen noemen. Maar eigenlijk is dat weer een andere filosofie.

* http://nl.wikipedia.org/wiki/Agnosticisme